3. Risico's | Programmabegroting 2021

De risico’s uit de jaarrekening 2019 zijn het uitgangspunt van de rapportage. Nieuwe (strategische) risico’s zijn toegevoegd, relevante wijzigingen in bestaande risico’s worden toegelicht. In de risicomatrix zijn de risico’s geplaatst in het perspectief van kans en gevolg. In de risicotoelichting wordt het risico nader omschreven en de (voortgang van) beheersmaatregelen beschreven.
Begin 2020 werden we geconfronteerd met COVID-19 en de risico’s die dit voor gemeenten met zich meebrengt. In de RIB van juni 2020 is aangegeven dat de noodzakelijke bijstelling als gevolg van deze impact-analyse zal plaatsvinden in de 2 ^e berap 2020.

Risicotoelichting

In navolgend overzicht:
-Kolomnr. verwijst naar het nummer in de risicomatrix.
-Kolom potentiële risicogebeurtenis: de gebeurtenis voorafgegaan door het nummer van het deelprogramma waarop deze betrekking heeft. Enkele risico's hebben betrekking op meerdere deelprogramma's, die zijn algemeen genoemd.

-Kolom (status) beheermaatregelen: per risico zijn beheermaatregelen beschreven. De voortgang/status is ' cursief ' gedrukt.

Nr.	Potentiële risicogebeurtenis	(Status) beheersmaatregelen
1	1. Breed Sociaal Domein Bouwsteen Omgeving De omgeving wordt onvoldoende versterkt waardoor de beweging van “vangnet” naar “omgeving” niet of onvoldoende gemaakt wordt.	- Inzet van gebiedsgericht werken (aansluiting zoeken bij de specifieke behoefte van een wijk of dorp). - Inzet van ondersteunende maatregelen zoals subsidies, accommodaties, etc.
	Bouwsteen Vangnet De afschaling van voorzieningen komt onvoldoende tot stand. Openeinderegelingen: Toename van het aantal maatwerkvoorzieningen als gevolg van veranderende omstandigheden (economische, demografische, wetgeving, rijksbeleid).	- Versterken van de omgeving. - Uitvoeren van maatregelen uit de Taskforce sociaal Domein (2020) - Anders organiseren van de toegang. - Herijken van onze inkoopmethodiek. - Duurzaam partnerschap met aanbieders en gesubsidieerde instellingen. - Afspraken maken met andere verwijzers.
	Bouwsteen Gedrag en Houding De gewenste gedragsverandering bij medewerkers komt onvoldoende tot stand. De gemeentelijke visie wordt niet onderschreven door de aanbieders	- Opstellen ontwikkelplan voor medewerkers gericht op het gesprek met de inwoner, de integraliteit en het aansluiten bij de omgeving. - Meerjarige afspraken maken met aanbieders waarbij zij het vertrouwen krijgen om te investeren in innovatie.
	Bouwsteen Communicatie De boodschap komt onvoldoende over	- Een heldere vertaling maken van de kadernota Sociaal Domein voor de zorgprofessional en onze ketenpartners - Klantreis in beeld brengen en van daaruit de communicatie verbeteren. - Opstellen van een contentstrategie. - Organiseren van een structurele dialoog met de omgeving. - Focus en prioritering in het aantal campagnes via een jaarkalender.
	Bouwsteen Financiën De gerealiseerde uitgaven van het Sociaal Domein Breed overstijgen de begroting.	- Monitoren uitgaven SD-breed versus begroting, waarbij de indeling “vangnet” en “omgeving” wordt gehanteerd. - Oplevering van de halfjaarrapportage Sociaal Domein. - Maandelijkse monitoring en afstemming hierover op diverse overlegtafels cf afspraak in de taskforce sociaal domein (2020).

2	2.1 Grondbedrijf Afzet gronden blijft achter bij planning	- Stimuleringsmaatregelen verkoop kavels (promotie via website en woontafel) - Geen betaling waarborgsom is mogelijk - Courtageregeling makelaars

2.1 Grondbedrijf
Afzet gronden blijft achter bij planning

- Stimuleringsmaatregelen verkoop kavels (promotie via website en woontafel)

- Geen betaling waarborgsom is mogelijk
- Courtageregeling makelaars

3	4.2 Privacy en Informatiebeveiliging - Vertrouwelijke/gevoelige informatie is beschikbaar bij niet-geautoriseerden (binnen en buiten de organisatie) - Onverantwoordelijk gebruik en uitwisseling van persoonsgegevens en privacygevoelige informatie binnen de organisatie en naar partners. - Niet voldoen aan de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming)	- Maximale samenwerking door de functies van FG (Functionaris gegevensbescherming), PO (Privacy Officer) en CISO (Chief Information Security Officer). - Jaarlijkse verantwoording over informatie-veiligheid, implementatie BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid) en privacy via ENSIA (Eenduidige Normatiek Single Information Audit). - Privacy maakt standaard onderdeel uit van projecttoetsing - Het uitvoeren van PIA's (Privacy Impact Assessments). - In kaart brengen overlap verschillende normenkaders en invalshoeken en implementatie (volgorde) bepalen. De basis is op orde. Het voldoen aan de AVG is een continu proces. Privacy maakt standaard onderdeel uit van projecttoetsing. Door maatregelen te treffen worden de risico’s geminimaliseerd. - De verantwoordelijkheid voor P&IB bij de proceseigenaren borgen; Met de komst van de BIO (Baseline Informatie-beveiliging Overheid) in 2020 borgen we de verantwoordelijkheid voor P&IB bij de proceseigenaren; - Uitvoeren Privacy en Security awareness trainingen. Alle medewerkers hebben de security-awarenesstraining gevolgd. - Jaarlijks uitvoeren pentest/ethische hack Bevindingen worden gebruikt voor aanpassing van bestaande maatregelen en meegenomen in de prioritering van nieuwe maatregelen.

4.2 Privacy en Informatiebeveiliging
- Vertrouwelijke/gevoelige informatie is beschikbaar bij niet-geautoriseerden (binnen en buiten de organisatie)
- Onverantwoordelijk gebruik en uitwisseling van persoonsgegevens en privacygevoelige informatie binnen de organisatie en naar partners.
- Niet voldoen aan de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming)

- Maximale samenwerking door de functies van FG (Functionaris gegevensbescherming), PO (Privacy Officer) en CISO (Chief Information Security Officer).

-         Jaarlijkse verantwoording over informatie-veiligheid, implementatie BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid) en privacy via ENSIA (Eenduidige Normatiek Single Information Audit).
-         Privacy maakt standaard onderdeel uit van projecttoetsing
-         Het uitvoeren van PIA's (Privacy Impact Assessments).
-         In kaart brengen overlap verschillende normenkaders en invalshoeken en implementatie (volgorde) bepalen.

De basis is op orde. Het voldoen aan de AVG is een continu proces. Privacy maakt standaard onderdeel uit van projecttoetsing. Door maatregelen te treffen worden de risico’s geminimaliseerd.

- De verantwoordelijkheid voor P&IB bij de proceseigenaren borgen;

Met de komst van de BIO (Baseline Informatie-beveiliging Overheid) in 2020 borgen we de verantwoordelijkheid voor P&IB bij de proceseigenaren;

- Uitvoeren Privacy en Security awareness trainingen.

Alle medewerkers hebben de security-awarenesstraining gevolgd.

- Jaarlijks uitvoeren pentest/ethische hack

Bevindingen worden gebruikt voor aanpassing van bestaande maatregelen en meegenomen in de prioritering van nieuwe maatregelen.

4	Alg. Garantstelling Gemeente wordt aangesproken op inlossen van een garantstelling. Het garantieplafond voor 2021 is € 600.000. Meest risicovolle garantstelling: Glasweb: - Er wordt niet voldaan aan regels voor staatssteun en financieringsconstructies. - Exploitatie valt tegen (minder uptake, meer kosten). - Fase 2.	Garantstellingsbeleid actualiseren. Vooralsnog geen prioriteit - risico's explicieter opnemen - in besluitvorming toelichten waarom risico's al dan niet worden meegewogen. Bewustwording vergroot Besluitvorming moet aan transparantie winnen - periodieke rapportage over ontwikkeling risicovolste garantstellingen. Informatieverstrekking vindt per dossier plaats. Glasweb: - Aanvullende informatie inwinnen: Deze informatie geeft geen aanleiding om aanvullende maatregelen te nemen. - Periodieke rapportage 4 maandelijkse voortgangsrapportage (majeure projecten). - Bij het opstellen van de begroting was er nog geen zicht op een aanvraag voor Fase 2.

Alg. Garantstelling
Gemeente wordt aangesproken op inlossen van een garantstelling.

Het garantieplafond voor 2021 is € 600.000.

Meest risicovolle garantstelling:
Glasweb:

- Er wordt niet voldaan aan regels voor staatssteun en financieringsconstructies.

- Exploitatie valt tegen (minder uptake, meer kosten).

- Fase 2.

Garantstellingsbeleid actualiseren.
Vooralsnog geen prioriteit
- risico's explicieter opnemen
- in besluitvorming toelichten waarom risico's al dan niet worden meegewogen.
Bewustwording vergroot
Besluitvorming moet aan transparantie winnen
- periodieke rapportage over ontwikkeling risicovolste garantstellingen.
Informatieverstrekking vindt per dossier plaats.

Glasweb:

- Aanvullende informatie inwinnen:

Deze informatie geeft geen aanleiding om aanvullende maatregelen te nemen.

- Periodieke rapportage

4 maandelijkse voortgangsrapportage (majeure projecten).

- Bij het opstellen van de begroting was er nog geen zicht op een aanvraag voor Fase 2.

5	Alg. Samenwerken/Verbonden Partijen Resultaten van samenwerkingspartners wijken af van lokale doelstellingen. Meest risicovolle Verbonden Partijen in financieel perspectief: Veiligheidsregio: onverwachte gebeurtenissen leiden tot extra budgetaanvraag Noord Limburg West (NLW): (Bedrijfsvoerings)kosten worden onvoldoende in lijn gebracht met de (korting op de) rijkssubsidie. Begrote opbrengsten worden onvoldoende gerealiseerd (dalende Wsw-inkomsten en afnemende tewerkstelling van medewerkers)	- Beleid op samenwerking en verbonden partijen opstellen (incl. timing en niveau van informatievoorziening) Nota vizier op samenwerking vastgesteld. Evaluatienota (incl. verbetermaatregelen) opgesteld. Verbetermaatregelen deels doorvoeren. - Per bestaande VP doelen en risico's inventariseren en maatregelen treffen. - Bij het deelnemen in nieuwe VP-eisen stellen aan informatievoorziening. Onder de noemer "grip op samenwerking" vindt uniforme sturing plaats op de vijf grote gemeenschappelijke regelingen. Veiligheidsregio: Regionale overleggen financieel adviseurs en adviseurs openbare orde en veiligheid per 2 maanden. Oppakken adviezen rekenkameronderzoek Raad geïnformeerd over financiële ontwikkelingen n.a.v. P&C-producten Veiligheidsregio. Invullen van afspraken uit RIB “Grip op samenwerken”. Venray is adoptiegemeente. Ambtenaren betrokken in voortraject beleidsontwikkeling en opstellen P&C-producten. NLW: Het transitieplan is afgerond. De verantwoording aan de gemeenteraden heeft plaatsgevonden. Momenteel (aug 2020) wordt de nieuwe koers/visie opgesteld. Deze wordt in het najaar 2020 vastgesteld inclusief het financieel meerjarenperspectief.

Alg. Samenwerken/Verbonden Partijen

Resultaten van samenwerkingspartners wijken af van lokale doelstellingen.

Meest risicovolle Verbonden Partijen in financieel perspectief:
Veiligheidsregio:
onverwachte gebeurtenissen leiden tot extra budgetaanvraag

Noord Limburg West (NLW):
(Bedrijfsvoerings)kosten worden onvoldoende in lijn gebracht met de (korting op de) rijkssubsidie.
Begrote opbrengsten worden onvoldoende gerealiseerd (dalende Wsw-inkomsten en afnemende tewerkstelling van medewerkers)

- Beleid op samenwerking en verbonden partijen opstellen (incl. timing en niveau van informatievoorziening)
Nota vizier op samenwerking vastgesteld.

Evaluatienota (incl. verbetermaatregelen) opgesteld. Verbetermaatregelen deels doorvoeren.

- Per bestaande VP doelen en risico's inventariseren en maatregelen treffen.

- Bij het deelnemen in nieuwe VP-eisen stellen aan informatievoorziening.
Onder de noemer "grip op samenwerking" vindt uniforme sturing plaats op de vijf grote gemeenschappelijke regelingen.

Veiligheidsregio:
Regionale overleggen financieel adviseurs en adviseurs openbare orde en veiligheid per 2 maanden.
Oppakken adviezen rekenkameronderzoek
Raad geïnformeerd over financiële ontwikkelingen n.a.v. P&C-producten Veiligheidsregio.
Invullen van afspraken uit RIB “Grip op samenwerken”. Venray is adoptiegemeente.
Ambtenaren betrokken in voortraject beleidsontwikkeling en opstellen P&C-producten.

NLW: Het transitieplan is afgerond.
De verantwoording aan de gemeenteraden heeft plaatsgevonden.
Momenteel (aug 2020) wordt de nieuwe koers/visie opgesteld.
Deze wordt in het najaar 2020 vastgesteld inclusief het financieel meerjarenperspectief.

6	Alg. Bestuurders: pensioen/wachtgeld/ nabestaande pensioen en arbeids-ongeschiktheid Door dalende marktrente en actualisatie sterftetabel (nu 2005-2010) moeten extra stortingen in de pensioenvoorziening worden gedaan om deze op niveau te houden. Bestuurders stappen voortijdig op en maken aanspraak op wachtgeld Bestuurders komen te overlijden of raken arbeidsongeschikt	Onderbrengen bij pensioenfonds Naar verwachting worden de pensioenen voor bestuurders vanaf 2021 gefaseerd overgedragen aan een landelijk fonds. Hierover is echter nog geen concrete info beschikbaar. Aanbieden outplacementtraject om wachtgeldperiode te bekorten. Risico’s verzekeren Er wordt in oktober 2020 een nader besluit genomen over het al dan niet verzekeren.
7	Alg. Rijksinkomsten: algemene uitkering M.i.v. 2022 ontstaan tekorten in de exploitatie door het fundamenteel herijken van de uitgangspunten voor het Gemeentefonds. M.i.v. 2022 ontstaan extra tekorten op de Jeugdzorg omdat de (administratief) toegezegde extra middelen niet worden ontvangen.	Bijhouden van ontwikkelingen in het Gemeentefonds. In de meerjarenbegroting is vanaf 2022 rekening gehouden met een korting, van € 653.000 tot € 1.958.000 in 2024. Onzeker is of dat voldoende zal zijn. De gemeenten ontvangen t/m 2021 extra middelen tbv Jeugdzorg. Vanaf 2022 moet het nieuwe kabinet daarover beslissen. In de begroting is er vanuit gegaan dat deze extra middelen structureel worden. De kostenontwikkeling wordt permanent gemonitord.
8	Alg. Impact COVID-19 Door de uitbraak van COVID-19 ontstaan hogere kosten op de diverse beleidsterreinen (o.a. handhavingstaken, sociaal domein), komen burgers/bedrijven in financiële problemen en worden inkomstenramingen niet gehaald. Afhankelijk of er een tweede golf ontstaat heeft dit ook gevolgen voor 2021 (en mogelijk voor) volgende jaren.	Bijhouden en monitoren gevolgen en effecten van COVID-19 Direct na de lock-down werden maatregelen getroffen om burgers en ondernemers te ondersteunen o.a. door het uitstellen van invorderingen en het facturen aan bedrijven. Tevens werden de concrete gevolgen en risico’s op de diverse beleidsterreinen geïnventariseerd en werd de raad (dmv RIB’s) geïnformeerd. Voortdurend worden de ontwikkelingen gevolgd, de compensatiemaatregelen van het Rijk gemonitord en de effecten daarvan bijgehouden.

Alg. Bestuurders: pensioen/wachtgeld/ nabestaande pensioen en arbeids-ongeschiktheid

Door dalende marktrente en actualisatie sterftetabel (nu 2005-2010) moeten extra stortingen in de pensioenvoorziening worden gedaan om deze op niveau te houden.

Bestuurders stappen voortijdig op en maken aanspraak op wachtgeld

Bestuurders komen te overlijden of raken arbeidsongeschikt

Onderbrengen bij pensioenfonds
Naar verwachting worden de pensioenen voor bestuurders vanaf 2021 gefaseerd overgedragen aan een landelijk fonds. Hierover is echter nog geen concrete info beschikbaar.

Aanbieden outplacementtraject om wachtgeldperiode te bekorten.

Risico’s verzekeren
Er wordt in oktober 2020 een nader besluit genomen over het al dan niet verzekeren.

Alg. Rijksinkomsten: algemene uitkering

M.i.v. 2022 ontstaan tekorten in de exploitatie door het fundamenteel herijken van de uitgangspunten voor het Gemeentefonds.

M.i.v. 2022 ontstaan extra tekorten op de Jeugdzorg omdat de (administratief) toegezegde extra middelen niet worden ontvangen.

Bijhouden van ontwikkelingen in het Gemeentefonds. In de meerjarenbegroting is vanaf 2022 rekening gehouden met een korting, van € 653.000 tot € 1.958.000 in 2024. Onzeker is of dat voldoende zal zijn.
De gemeenten ontvangen t/m 2021 extra middelen tbv Jeugdzorg. Vanaf 2022 moet het nieuwe kabinet daarover beslissen. In de begroting is er vanuit gegaan dat deze extra middelen structureel worden.
De kostenontwikkeling wordt permanent gemonitord.

Alg. Impact COVID-19

Door de uitbraak van COVID-19 ontstaan hogere kosten op de diverse beleidsterreinen (o.a. handhavingstaken, sociaal domein), komen burgers/bedrijven in financiële problemen en worden inkomstenramingen niet gehaald.
Afhankelijk of er een tweede golf ontstaat heeft dit ook gevolgen voor 2021 (en mogelijk voor) volgende jaren.

Bijhouden en monitoren gevolgen en effecten van COVID-19
Direct na de lock-down werden maatregelen getroffen om burgers en ondernemers te ondersteunen o.a. door het uitstellen van invorderingen en het facturen aan bedrijven.
Tevens werden de concrete gevolgen en risico’s op de diverse beleidsterreinen geïnventariseerd en werd de raad (dmv RIB’s) geïnformeerd.
Voortdurend worden de ontwikkelingen gevolgd, de compensatiemaatregelen van het Rijk gemonitord en de effecten daarvan bijgehouden.

Naar hun aard hebben majeure projecten in beginsel grote risico’s in zich. Voor deze projecten zijn beheersmaatregelen getroffen, waardoor de risico’s (voor zover hierboven niet expliciet opgenomen) afdoende zijn afgedekt.

Risico-ontwikkeling

In het risicobeleid is aangegeven dat niet alle risico’s een financieel gevolg hoeven te hebben. Risico’s kunnen ook imagoschade en negatieve effecten hebben op het realiseren van (maatschappelijke) doelstellingen.

De financieel gecalculeerde risico’s hebben zich als volgt ontwikkeld.

Ten opzichte van 2019 zijn de risico’s voor de planperiode 2020-2024 fors toegenomen, met name door de risico’s voor het sociaal domein en de impact van COVID-19. De toename laat een piek in 2022 zien: voor dat jaar stijgt het risico met ca. 2 mln. ten opzichte van de begroting 2020.

Algemene dienst

De impact van COVID-19 zal naar verwachting (met name voor het sociaal domein) doorwerken in 2021 en volgende jaren. Hoewel de risico’s voor het sociaal domein na 2019 zijn toegenomen, krijgen we steeds beter inzicht en grip op indicatiestellingen en dus het realiteitsgehalte van de budgetten. Daarnaast zijn we in staat om adequate maatregelen te treffen bij dreigende overschrijdingen. Door het opheffen van de reserve sociaal domein (buffer) komen vanaf 2020 de risico’s van het sociaal domein ten laste van de algemene reserve. Daarnaast worden de risico’s minder opgevangen door exploitatie-overschotten omdat voor de periode 2020-2024 wordt uitgegaan van sluitende begrotingen.

Grondbedrijf

Stand ultimo (bedragen x € 1.000)	2020	2021	2022	2023	2024
Projectspecifieke risico's/onzekerheden	982	1.089	1.101	1.127	1.133
Marktrisico	347	387	390	395	398
Risico ontwikkelbedrijf Greenport	144	3
Totaal risico's	1.473	1.479	1.491	1.522	1.531

Het risico neemt na 2020 minimaal (met € 58.000) toe. Dit komt door cumulatie van de risico’s per project. Voor de berekening van de benodigde reserve van het ontwikkelbedrijf Greenport is uitgegaan van de risicoanalyse van het Ontwikkelbedrijf zelf tegen 5,4 % (aandeel gemeente). In 2022 heeft de reserve de nu gewenste stand bereikt en derhalve geen dotatie meer in latere jaren.